Stekowce

Stekowce (Monotremata)  to najprymitywniejsze ssaki. Obecnie żyjące gatunki zamieszkują wyłącznie Australię, Nową Zelandię i Tasmanię.
Zwierzęta należące do stekowców są niewielkich rozmiarów. Posiadają one cechy charakterystyczne dla gadów (np. jajorodność) i ssaków (np. typowy dla ssaków układ krążenia i oddychania).
Należące do stekowców kolczakowate są jednymi z najdłużej żyjących ssaków. Mogą dożyć nawet 50 lat.

Dziobakowate

Dziobak

Wygląd

Długość ciała dziobaka wynosi 30 -45 cm, długość ogona 10 -15 cm, masa ciała waha się w granicach 0,5 -2 kg.Ciało jest spłaszczone grzbietowobrzusznie, ogon szeroki, płaski, kończyny są krótkie, skierowane na boki. Giętki, skórzasty pysk o rogowych krawędziach ma kształt kaczego dzioba, ale jest od niego proporcjonalnie zdecydowanie większy. Palce są spięte błoną pławną, która na lądzie może się częściowo cofać. Oprócz tego wyposażone są w ostre pazury. Dziobak ma małe oczy i nie posiada małżowin usznych. Jego futro jest gęste, barwy ciemnobrązowej ze srebrzystym nalotem, od strony brzusznej srebrnoszare. 
 

Występowanie

Areał występowania dziobaka obejmuje wschodnią Australię, od Queenslandu po Tasmanię. Został on także wprowadzony na Wyspę Kangurzą. Gatunek ten był zagrożony na początku XX w., ale dzięki odpowiednim działaniom obecnie nie grozi mu wyginięcie i na niektórych obszarach swego występowania jest on liczny. 

Tryb życia

Dziobak zamieszkuje brzegi jezior, rzek i strumieni. Kopie w nich nory składające się z komory gniazdowej i korytarzy. Na lądzie porusza się niezbyt szybko, natomiast świetnie czuje się w wodzie i potrafi doskonale nurkować. W czasie kiedy znajduje się podwodą jego oczy, uszy i otwory nosowe są szczelnie zamknięte, a narządem zmysłu staje się wrażliwy dziób zaopatrzony w receptory dotyku oraz receptory prądów elektrycznych. Zwierzę to poza okresem godowym prowadzi samotny, osiadły tryb życia. Jest aktywne nocą. 

Odżywianie

Dziobak wyrusza na żer o zmierzchu. Poluje wyłącznie w wodzie, ale zdobyty pokarm zjada na lądzie wynosząc go spod wody w torbach policzkowych. Nie odbywa wędrówek w poszukiwaniu pokarmu. Żywi się larwami owadów, słodkowodnymi krewetkami, ślimakami, małżami, pierścienicami. Muszle miażdży rogowymi krawędziami szczęk. Ofiary wyszukuje dotykiem i przy pomocy receptorów prądów elektrycznych,które odbierają sygnały elektryczne emitowane przez denne bezkręgowce. W jego szerokim ogonie gromadzą się zapasy tłuszczu.
  

Rozmnażanie i rozwój

Samica przed złożeniem jaj buduje specjalną norę, do której wejście położone jest poniżej lustra wody. Od wejścia stromy, ciasny korytarz prowadzi do suchej komory mieszkalnej. Tam w gnieździe wysłanym sierścią samica składa 2 -3 jaja, które następnie wysiaduje umieszczając je między ogonem,a brzuchem. Młode wylęgają się po ok. 10 dniach. Są ślepe i niedołężne. Samica karmi je mlekiem spływającym z gruczołów mlecznych na sierść. Młode nie ssą (brak sutek), lecz zlizują pokarm matki. Laktacja trwa 3 -4 miesiące, a w 4 miesiącu życia młode zaczynają opuszczać norę. Dziobak żyje ok. 15 lat.

Kolczatkowate

Kolczatka australijska

Wygląd

   Długość ciała kolczatki waha się w granicach 35 -53 cm, ogon ma ok.9 cm, a waga wynosi 2,5 do 6 kg. Ten ssak wielkości królika wyglądem przypomina jeżozwierza. Ma ciało pokryte pokryte krótkim futrem i długimi, ostrymi kolcami. Kończyny są krótkie, stopy szerokie, palce opatrzone mocnymi pazurami. Bezzębny pysk (zwany dziobem) ma kształt rurkowatego ryjka i jest powleczony rogową substancją. Na jego końcu znajduje się szpara, którą zwierzę to może wysuwać długi, lepki język. 

Występowanie

  Kolczatka australijska zamieszkuje tereny skaliste, leśne i pustynne Australii i Nowej Gwinei.

Tryb życia

  Jest to zwierzę aktywne w nocy. W dzień kryje się wrozpadlinach skalnych, norach i spróchniałych pniach. Na terenach, gdzie nie czuje się zagrożona wychodzi na żer już po południu. Żyje pojedynczo. W razie niebezpieczeństwa ma zwyczaj zakopywać się w ziemi z dużą szybkością, używając do tego wszystkich czterech kończyn. Jeśli zostanie zaskoczona na kamienistym podłożu zwija się w kolczastą kulkę jak jeż. Ssak ten charakteryzuje się słabym wzrokiem, natomiast doskonałym węchem.

Odżywianie

  Pożywienie kolczatki stanowią owady i ich larwy, głównie mrówki i termity. Do złowienia ich używa długiego, ruchliwego, lepkiego języka, który może wsuwać do rozkopanego mrowiska , termitiery, czy w pęknięcia kory lub dziuple. Zjada również dżdżownice. Na terenach suchych może nie pobierać pokarmu nawet przez kilka tygodni.

Rozmnażanie i rozwój

  Kolczatka jest jednym z 3 obecnie żyjących stekowców. Oznacza to, że pomimo że jest ssakiem składa jaja. Mają one średnicę 13 -15 mm, a ich skórzasta osłona jest pokryta lepkim śluzem ułatwiającym utrzymanie ich w torbie inkubacyjnej znajdującej się na brzuchu. Samica składa zwykle 1 jajo. Po ok. 10 dniach młode przebija się przez bardzo mocną osłonkę używając do tego rogowego wyrostka na końcu pyszczka. Samica nie ma sutków, młode karmione jest mlekiem spływającym po włosach z plam mlecznych znajdujących się na brzuchu. Jest ono zaraz po wykluciu niedołężne i nagie, pozostaje w torbie matki do momentu osiągnięcia długości 8 -10 cm, tj. ok. 7 tygodni. W tym czasie zaczyna się pokrywać kolcami, co zmusza samicę do pozostawiania go w gnieździe. Jednak jeszcze przez kilka miesięcy jest karmione mlekiem i pozostaje pod opieką matki do ok. roku, kiedy to osiąga dojrzałość płciową. W niewoli kolczatka może dożyć 50 lat.

http://www.gim5radom.pl/

Zajęczaki

Zajęczaki (Lagomorpha) to rząd ssaków, które zamieszkują wszystkie kontynenty. Dawniej były zaliczane do gryzoni. Do zajęczaków należy około 60 gatunków.
Ich cechą charakterystyczną są stale rosnące zęby. W przeciwieństwie do gryzoni zajęczaki posiadają dwie pary siekaczy, a nie jedną.  Są to zwierzęta roślinożerne, prowadzą dzienny lub nocny tryb życia.
Niektóre gatunki zostały udomowione. Oprócz tego dla człowieka stanowią źródło pokarmu, wykorzystywane jest także ich futro.

Królik

Wygląd

Długość ciała waha się w granicach 35 -45 cm, długość ogona 4 -7 cm, masa ciała 1 -2 kg. Uszy królika są prawie 2 razy krótsze niż zająca, krótsze są również tylne nogi, a głowa jest bardziej okrągła, z postawionymi do góry uszami. Królik ma futro grube i wełniste w kolorze szarobrązowym (czasem z domieszką włosów czarnych, białych lub rudych), strona brzuszna jest jasnoszara lub biaława, wewnętrzne strony kończyn są żółtaworude, spód ogona czysto biały. 
  

Występowanie

Pierwotnie królik występował na Półwyspie Iberyjskim i w północno -zachodniej Afryce. Jednak już we wczesnym średniowieczu został przeniesiony do środkowej Europy, a potem rozprzestrzenił się niemal na cały świat. Jest gatunkiem pospolitym, w niektórych krajach (np. Australia) tak licznym, że stanowiącym konkurencję pokarmową dla miejscowych zwierząt dzikich i hodowlanych. W Polsce można go spotkać w części południowo -zachodniej, zachodniej i środkowej.

Tryb życia

Królik preferuje ciepłe i suche tereny o piaszczystych podłożach. Często się osiedla na brzegach lasów, na nasypach kolejowych, w zagajnikach i młodnikach, zadrzewieniach śródpolnych, a także w parkach miejskich, sadach i ogrodach. Kopie rozgałęzione nory ze skomplikowanym systemem korytarzy i licznymi wejściami. Mieszka w nich w dużych grupach rodzinnych. Niekiedy zakłada gniazdo na powierzchni ziemi w zagłębieniu gruntu, pod krzewami. Na ogół nie oddala się zbytnio od nory i kryje się w niej w przypadku zagrożenia (nie jest długodystansowym biegaczem). Dla ostrzeżenia towarzyszy przed niebezpieczeństwem królik tupie tylnymi nogami. 

Odżywianie

Królik żeruje na ogół o zmierzchu, w nocy i nad ranem. Latem żywi się soczystymi roślinami zielnymi (także zbożami), zimą zjada zeschłe trawy, korzenie, korę drzew i krzewów oraz bulwy.

Rozmnażanie i rozwój

Królik charakteryzuje się przysłowiowo szybkim rozrodem. Mnoży się przez cały prawie rok, od lutego do listopada. Ciąża trwa 28 -33 dni, a w miocie jest zazwyczaj 4 -8 młodych. Matka karmi je przez ok. 3 tygodnie. Chociaż młode rodzą się nagie i ślepe już po 4 -5 miesiącach osiągają dojrzałość płciową. Do rozmiarów osobnika dorosłego dorastają pod koniec pierwszego roku życia. Królik może żyć 10 lat w niewoli. Zdolność do rozrodu kończy się w wieku 6 lat.

Zając amerykański

Wymiary/ Budowa

Dł. ciała 36-52 cm, ogona 3-5 cm, ucha 6-7 cm, masa 1-2 kg. Ubarwienie zależne od pory roku: sierść letnia o barwie od brązowej do ciemnoszarej, futro zimowe doskonale maskujące - białe z czarnymi końcami na uszach. Tylne stopy szerokie, zimą bardzo owłosione. Kończyny tylne i uszy ma znacznie krótsze, niż jego krewniacy z terenów otwartych, co jest wyraźnym przystosowaniem do środowiska. 

Występowanie

Lasy (o gęstym podszyciu) iglaste i bagienne Alaski, prawie całej Kanady i zachodniej części Stanów Zjednoczonych. Na południu sięga do północnej Kalifornii Nowego Meksyku. Gatunek szeroko rozprzestrzeniony i pospolity, lecz prawie wcale nie spotyka się go na łąkach i w innych otwartych przestrzeniach.

Tryb życia

Przez cały rok gnieździ się w płytkich kotlinach, bardzo nieznacznie zamaskowanych roślinnością. Żyje i żeruje samotnie.

Odżywianie

Podobnie jak inne zające, jest wyłącznie roślinożerny. W lecie jego pokarm stanowią trawy, pączki drzew i krzewów, przysmakiem zaś w tym okresie są pączki brzozowe, po które odbywa nieraz dalekie wędrówki

Rozmnażanie i rozwój

W lecie ma 2-4 mioty, a w każdym 2-6 młodych, które ukrywa w gąszczu drzew iglastych lub wierzb. Co 8-11 latdochodzi do masowych pojawów tego gatunku, kiedy to liczebność zajęcy wzrasta ponad stukrotnie. Szybko jednak dochodzi do gwałtownego załamania wzrostu populacji, gdyż tak wiele zwierząt nie może znaleźć dostatecznej ilości pokarmu i przez długi okres prawie się nie rozmnaża. Liczne gatunki drapieżników specjalizują się w polowaniu na ten gatunek, np. ryś kanadyjski, którego liczebność zmienia się w zależności od dostępności ofiar.

Zając szarak

Długość ciała mieści się w granicach 50 -75 cm, długość ogona 7 -12 cm, masa ciała 3 -7 kg. Zając szarak charakteryzuje się bardzo długimi tylnymi kończynami i długimi, ostro zakończonymi uszami. Jego ubarwienie jest zmienne -szarożółte, szarorude lub brązowoszare z domieszką włosów czarnych i białych. Strona brzuszna jest biała lub kremowa, spód ogona biały, końce uszu i wierzch ogona czarne. W zimie futro na grzbiecie staje się jaśniejsze dzięki domieszce białych włosów. 

Występowanie

Ojczyznę zająca szaraka stanowi Europa, ale został on szeroko introdukowany. Obecnie zamieszkuje Europę (bez północnej części Skandynawii i Półwyspu Iberyjskiego) i Azję, od Irlandii do zachodniej Syberii, a na południe przez Środkową Azję do Iranu. Został także wprowadzony w Ameryce Północnej i Południowej. Niegdyś pospolity, obecnie jego liczebność spada wskutek intensyfikacji rolnictwa. W Polsce jest pospolitym mieszkańcem otwartych terenów całego kraju.

Tryb życia

Jako zwierzę pochodzenia stepowego, zając szarak osiedla się na terenach otwartych, w tym rolniczych. Unika dużych i zwartych lasów, ale można go spotkać w młodnikach, zagajnikach i na obrzeżach lasów. Poza okresem rui prowadzi samotny tryb życia. Nie kopie nor, czasami tylko wygrzebuje dołek i wyściela go trawami, a na ogół chroni się w płytkich kotlinkach i pod krzewami. Największą aktywność wykazuje o zmierzchu. W obliczu zagrożenia nieruchomo przywiera do ziemi w zagłębieniu terenu lub rzuca się do ucieczki. Biega szybko, długimi skokami.
  

Odżywianie

Jest to gatunek roślinożerny. Odżywia się roślinami zielnymi, liśćmi, trawami, młodymi pędami krzewów, warzywami (pietruszka) z pół uprawnych i ogrodów. Jesienią zjada najwięcej roślin oleistych i oziminy. W zimie obgryza korę z młodych drzewek.

Rozmnażanie i rozwój

Okres rozrodczy jest zależny od warunków klimatycznych i może trwać od stycznia do września. W ciągu roku samica daje 3 -4 mioty. W okresie rui samce staczają walki stając na tylnych kończynach i „boksując” się przednimi. Ciąża trwa 42 -44 dni. W miocie może być od 1 do 5 młodych. Rodzą się one pokryte sierścią i z otwartymi oczami. Matka pozostawia je ukryte w zagłębieniu i wraca, aby je nakarmić 1 -2 razy dziennie. Laktacjatrwa 3 tygodnie. Dojrzałość płciową zając szarak osiąga w wieku 6 -9 miesięcy. Żyje 8 -12 lat.

Trąbowce

Trąbowce (Proboscidea) to największe lądowe ssaki. Zaliczane są do nich dwa gatunki – słoń afrykański i słoń indyjski. Zamieszkują Afrykę i Azję.Ich najbardziej charakterystyczną cechą jest trąba. Trąba powstała wskutek zrośnięcia górnej wargi i nosa. Jest bardzo elastyczna. Na jej końcu znajdują się jeden lub dwa (w zależności od gatunku) palczaste wyrostki bardzo wrażliwe na dotyk. Trąbowce używają trąby do przenoszenia do pyska pokarmu i wody, jako broń, do komunikacji oraz wielu innych czynności.Badania genetyczne wykazały, że trąbowce są spokrewnione z syrenami i góralkami.

Słoniowate

Słoń afrykański

Budowa

Samce podgatunku sawannowego osiągają wys. 3,5, a nawet 4 m przy wadze 7,5-8 ton.
Od słonia indyjskiego różni się znacznie większymi uszami i kształtem głowy, na której szczycie brak 2 wielkich wypukłości, charakterystycznych dla tamtego. Ponadto ma dłuższe nogi, stąd jest od niego wyższy, oraz ma nie 1, lecz 2 wyrostki kończące trąbę - organ powstały ze zrośnięcia nozdrzy i górnej wargi, będący najwszechstronniejszym narządem w świecie zwierząt. Służy nie tylko do podawania pokarmów i węszenia, lecz także obmacywania przedmiotów, wydawania głosu, urządzania kąpieli oraz pieszczot - zarówno w nadzwyczaj subtelnej grze miłosnej podczas zalotów, jak i wzmacniającym więź pomiędzy członkami stada.
Tzw. kły, a w rzeczywistości silnie rozrośnięte siekacze miewają do 3,44 m dł. i ważą ponad 100 kg. W każdej szczęce następuje 6-krotna wymiana zębów, które wypychane są od tyłu, nie zaś od dołu.

Występowanie

Zasiedlał kiedyś całą Afrykę. Rzymianie sprowadzali go do swych cyrków z gór Atlasu. Dziś żyje od 12 stopnia szer. geogr. północnej do 20 stopnia szer. południowej w liczbie ok. 20 0000 osobników. Licznie występuje w Sudanie, we wschodniej Afryce i w Kongo. Spotkać go można jeszcze w Rodezji, a niemal całkowicie został wyniszczony w RPA. W górach może dochodzić do 2000 m n.p.m. Według niektórych źródeł znane są takie podgatunki słonia afrykańskiego, jak zachodnie, wschodnie i południowe, inne wyróżniają 2 główne: zamieszkujący sawanny oraz mniejszy, żyjący w gąszczu puszczy tropikalnych.

Odżywianie

Jako roślinożercy łamią gałęzie, zrywają krzewy i kępy traw, zjadają soczyste, młode pędy, czasami wygrzebują też korzenia. Lubią owoce i jeśli nie mogą dosięgnąć ich trąba, łamią całe drzewa. Czynią to w ten sposób, że głową naciskają pień,a nogami równocześnie zapierają się mocno o ziemię. Nieraz odwiedzają plantacje bananów, kukurydzy itp., gdzie czynią tym większe szkody, że czego nie zjedzą, to połamią i stratują. W ciągu dnia słoń zjada od 200 do 400 kg pokarmu, co zmusza niektóre osobniki do żerowania blisko 20 h na dobę. Każde stado trzyma się na ogół stałych żerowisk i wodopojów, między którymi wydeptuje stałe ścieżki.

Tryb życia

Poza niektórymi starymi samcami samotnikami, tworzy stada złożone z samic i samców w różnym wieku. Stada trzymają się razem. Noc przesypiają ukryte między drzewami i krzewami, żerują rano i po południu, a najgorętsze godziny dnia spędzają na odpoczynku w cieniu drzew, najchętniej na brzegu rzeki lub jeziora. Z nadejściem świtu stado słoni udaje się na pastwisko, wędrując zwykle gęsiego, tam rozprasza się i każdy osobnik żeruje pojedynczo.
Słoń porusza się szybko (do 40 km/h), stąpa cicho i nadzwyczaj delikatnie na czubkach palców. Chętnie tarza się w piasku lub trze energicznie o pnie drzew, aby pozbyć się pasożytów. Często kąpie się, spędzając w wodzie długie godziny, lub polewa się wodą za pomocą swej trąby. W przypadku suszy rozgrzebuje głęboko grunt, aby dostać się do wody, gdyż na pragnienie jest b. mało wytrwały.
Podobnie jak wśród ludzi są prawo- i leworęczni, tak też wśród słoni spotyka się osobniki chętniej posługujące się jednym z ciosów, co łatwo zaobserwować po stopniu jego zużycia.

Rozmnażanie i rozwój

Ciąża trwa 20-21 miesięcy, z reguły rodzi się jedno młode, które w chwili urodzenia ma 90 cm wzrostu i waży około 90 kg. Już po 6 miesiącach życia zaczyna jeść pokarm roślinny. Właściwe rozmiary ciała osiąga po 2 latach, ale z matką pozostaje przez 3 lata. Matka z młodymi powodują najwięcej szkód na terenach uprawnych, ponieważ przychodzą tam żerować w nocy. Jest to sprzeczne z obyczajami słoni, które z reguły unikają pól uprawnych, a żerują wyłącznie w dzień.

Słoń Indyjski

Wygląd

  Długość ciała wynosi od 5,5 m do 6,5 m, wysokość w kłębie od 2,5 m do 3m, waga od 2 700 kg do 5 500 kg. Najwyższym punktem ciała jest głowa, grzbiet ma zaokrągloną, wypukłą linię opadającą ku tyłowi. Uszy są zdecydowanie mniejsze niż u słonia afrykańskiego. Ciosy, czyli zęby sieczne górnej szczęki nie występują u samic lub są u nich bardzo niewielkie. Część czołowa czaszki jest płaska, a trąba ma na końcu tylko jeden palczasty wyrostek. Na przednich nogach jest po 5 kopytek, na tylnych po 4. Skóra całego ciała ma kolor od ciemnoszarego do brązowego, jest silnie pomarszczona i prawie naga, tylko gdzieniegdzie pokryta rzadkim, sztywnym włosem. Na końcu ogona o długości ok. 1,5 m wyrastają szczeciniaste włosy tworzące kitkę. 

Występowanie

  Słoń indyjski jest mieszkańcem dżungli i  przestrzeni trawiastych w Indiach, w Birmie, na Malajach, Sumatrze, Borneo i w południowo -zachodnich Chinach.

Tryb życia

  Słonie żyją w stadach  rodzinnych, liczących 15– 30 osobników, którym przewodzi stara samica. Na żerowiskach grupa rozprasza się i każdy słoń pasie się oddzielnie. Do upodobań tych wielkich ssaków należą kąpiele w rzekach, w czasie których używają trąb do polewania się wodą. 
Odpoczywają w południe oraz przez kilka godzin w nocy. Czasami spotyka się samotne stare samce, które mogą być niebezpieczne dla człowieka. Chociaż słonie indyjskie mają na ogół swoje terytorium czasami odbywają dłuższe wędrówki w poszukiwaniu terenów bardziej obfitujących w pokarm.

 

Odżywianie

  Żerowanie odbywa się głównie rano, wieczorem i w nocy. Pokarm stanowią liście, owoce, gałęzie a nawet korzenie drzew i krzewów, a także trawy i pnącza. 

Rozmnażanie i rozwój

  Ciąża trwa 19-21 miesięcy. Uważa się, że ta duża rozpiętość długości okresu ciąży związana jest z płcią płodu -w przypadku kiedy na świat ma przyjść samiec trwa ona dłużej. W czasie porodu samicę otacza grupa innych samic, które pomagają jej oczyścić noworodka i czuwają nad bezpieczeństwem matki i dziecka. Na ogół rodzi się jedno młode, dużo rzadziej dwa. Zaraz po narodzinach słoniątko waży ok. 90 kg i ma 1m wysokości. Przez pierwsze tygodnie porusza się idąc pod osłoną brzucha matki. Ssie zarzucając sobie trąbę na głowę. Sutki u samicy umiejscowione są między przednimi nogami. Pokarm stały młode zaczyna pobierać w 7 miesiącu życia, długo jednak nie rezygnując z mleka matki (do 3 lat), pod której opieką pozostaje przez kilka lat, aż do przyjścia na świat następnego potomka. Dojrzałość płciową słonie indyjskie osiągają w wieku 10 -12 lat. Rosną do 25 roku życia, a żyją ok. 50 lat.